|
De
Radio Controle Dienst
Hoewel
deze dienst heel wat namen heeft gehad in zijn bestaan is de naam
Radio Controle Dienst oftewel RCD bij elke scannerluisteraar wel
bekend. En vele (voormalige)
FM piraten hebben persoonijk kennis gemaakt met de opsporingsambtenaren van
deze dienst.
Over de werkwijze en de in het verleden gebruikte frequenties en apparatuur
is vrij weinig bekend.
Op deze pagina wordt (uit betrouwbare bron) een tipje van de RCD-sluier
opgelicht.
|
Geschiedenis
De Radiocontroledienst van het Staatsbedrijf der PTT is opgericht in 1927. In die tijd
lieten de eerste radio-omroepen en radioamateurs van zich horen en stoorden
daarmee soms het openbare radio verkeer. Met het populairder worden van
de radio in de jaren dertig beginnen in Nederland ook de particuliere
lokale radio uitzendingen. Afgezien van het illegale karakter (men moest
ook toen al een zendvergunning hebben) waren deze apparaten niet altijd
storingvrij voor de legale zenders en ontvangers. Om de illegale zenders
op te sporen gebruikt de RCD auto's uitgerust met een gevoelige ontvanger
en meetapparatuur.
|
|
Twee of drie van deze peilauto's rijden vanuit verschillende richtingen op
de zender af waarna door onderling vergelijken van de luister- en
meetresultaten de zender gelokaliseerd wordt. Het zal duidelijk zijn dat
een goede communicatie tussen die auto's uiterst belangrijk is. Die
communicatie bestaat op dat moment uit telefonisch contact op afgesproken
tijden, waarbij men vaak afhankelijk is van particuliere
telefoonaansluitingen.
Radiotelefonie, d.w.z. telefoneren via een radiozender en -ontvanger, is in
de jaren dertig al goed mogelijk. De apparatuur heeft echter forse
afmetingen. In 1934 begint het PTT radiolaboratorium te experimenteren met
de bouw van een 'kleine', verplaatsbare zend-ontvanger. De eerste proeven
worden genomen met een radioverbinding in het gebied van 60-70 Megahertz.
De antenne die hierbij gebruikt moet worden is ' slechts' 1 meter lang.
(Bron: Museum voor
Communicatie)
In de jaren 50 wordt in Nederhorst den Berg een begin gemaakt met de bouw
van een landelijk meetnet; NERA (NEderhorst den Berg RAdio). Hiermee kan
het Nederlandse frequentiespectrum gemonitoord worden. In de volgende
decennia wordt dit netwerk landelijk dekkend met een aantal (onbemande)
luisterstations strategisch verspreid over het land en bediend vanuit
Nederhorst den Berg.
 Geluidsfragment 1 :
Interview met een opsporingsambtenaar van de RCD uit Nederhorst den Berg.
 Filmpje:
Van RCD wat herkenbaar is als je het voorgaande geluidsfragment beluisterd
hebt.
Filmpje:
Agentschap Telecom, hoe werkt een peilwagen.
OCZ > RCD > HDTP > RDR > AT > ...
De
dienst heeft in de loop der jaren nogal wat naamswijzigingen ondergaan. OCZ
(Opsporing Clandestiene Zenders) was de eerste toepasselijke naam. In die
tijd maakt men gebruik van 5 Opel Commodore peilwagens. Op de
bijrijderstoel stond een draagbare kast met daarin de peil- en
ontvangapparatuur. Later veranderde de naam in de bekende Radio Controle
Dienst.
De jaren 70 en 80 waren de hoogtijdagen van de lokale radiopiraten die zeer
populair waren en soms ook zeer professioneel opgezet compleet met
reclamejingles van de lokale slager en tegeltiek. Het was ook de tijd van
de illegale 27 Mc bakkies die vaak met veel vermogen werkten veel storingen
op o.a. TV toestellen veroorzaakten. Inmiddels waren de Opel Commoderes wel
bekend bij de piraten en ging de RCD gebruikmaken van de Peugeot 405 en 504
stationcar en later de Ford Granada als peilwagens.
In 1989 werd de RCD ondergebracht bij de HDTP (Hoofd Directie
Telecommunicatie en Post) van Ministerie van Verkeer en Waterstaat in
verband met de privatisering van de PTT. De naam RadioControleDienst
veranderd nu in Rijksdienst Radio Communicatie (RDR). In juli 2002
veranderd er weer een en ander en wordt de RDR onderdeel van het Ministerie
van Economische Zaken. Ook nu volgt er weer een naamswijziging RDR wordt Agentschap
Telecom (AT)
|
|
Apparatuur
uit de OCZ-tijd. Op de bijrijderstoel een "draagbare" kast met
daarin alle benodigde opsporings-apparatuur ingebouwd. Aardig om te zien
dat ook de RCD gebruikmaakte van een OptiScan-scanner
(klik voor vergroting)
|
|
Verbindingen
In diverse scannerfrequentieboeken stonden heel wat frequenties die door
de RCD gebruikt zouden worden. Zo zou onder andere de 154.0375 en
155.6500 gebruikt worden. De RCD heeft echter nooit van deze frequenties
gebruikgemaakt. De crypto die af en toe op 155.650 te horen was werd
veroorzaakt door intermodulatie van een politiekanaal op 77.825 MHz in
gebruik bij arrestatieteams.
(2 x 77.825 = 155.6500).
De RCD had vanaf de begintijd voor het opsporings- en peilwerk 2
frequenties beschikbaar; 146.500 en 146.550 MHz. Op alle toenmalige
PTT-torens werden straalzenders geplaatst welke in verbinding stonden met
de NERA. Als er een auto in een bepaalde regio opgeroepen moest worden
werd via de straalverbinding een KPN toren in Nederland aangeroepen en
via deze kreeg men verbinding met de RCD-auto in de provincie. Op deze
manier had men een landelijk dekkend netwerk.
De RCD werkte als eerste instantie in Nederland met spraakversluiering.
Tijdens akties werd altijd met enkeltoons inversion-scramble gewerkt. Het
aanroepen gebeurde soms wel in "klare taal". De 146.500/550 MHz
werd nog tot het GSM tijdperk (1994) gebruikt voor spoedeisende klussen.
Voor onderling verkeer zijn later ook nog porto's in gebruik geweest op
oude BVD frequenties (160 MHz) of ME (172 Mhz) kanalen maar deze werden
zelden gebruikt).
|
|
In de jaren 80 worden de eerste (PTT) autotelefoonnetwerken in gebruik
genomen; ATF-1 en -2. De RCD gaat deze ook gebruiken voor het aanroepen van
de voertuigen. Door de landelijke dekking werd er ook via het ALEX-netwerk
(Rijkspolitie) gesproken men had hiervoor speciale roepnummers maar ook
hier alleen bij noodzaak.
Ook het (KPN) Traxys-trunking-netwerk is nog in gebruik geweest.
Tegenwoordig gaat de meeste communicatie gewoon via de GSM en ongetwijfeld
zal C2000 ook gebruikt kunnen worden.
Werkwijze
en apparatuur
Het oprollen van een aantal zeer grote FM piraten was eigenlijk dweilen met
de kraan open. Allereerst werd de zender uitgepeild en dit was soms ook
lastig omdat sommige piraten altijd een mannetje op de uitkijk hadden staan
naar de witte muizen zoals de RCD'ers ook wel genoemd werden en bij
onraad of verdacht rondrijdende auto's werd de zender snel uitgeschakeld.
Nadat de zender uitgepeild was ging de ambtenaar eerst naar het lokale
politiebureau alwaar de aktie aangemeld werd. De RCD ambtenaar kreeg dan
een politieportofoon mee, om bij lastige klanten direct contact te leggen
met HB. Als de ambtenaar al vooraf wist dat het lastige figuren waren, ging
de officier van dienst of waarneemde officier van justitie, mee in de auto.
Ze melden zich dan in met speciale roepnummers maar alleen bij
calamiteiten, in de praktijk werd er weinig gebruik van gemaakt.
De inbeslagname van de zender was al een stuk moeilijker omdat deze soms
zeer inventief verstopt was; gegoten in beton of hoog in een mast in een
vat met olie. Het grootste probleem was dat de piraat een paar uur na het
oprollen van de zender alweer in de lucht was met een nieuwe zender en op
een andere lokatie. Door handige vrijwillgers en met geld van
reclameboodschappen was er vaak een reservezender beschikbaar. Sommige
stations zijn zo wel 16 keer uit de lucht gehaald. Later veranderde de
tactiek van de RCD en nam men naast de zender ook alle draaitafels, lp's en
andere aangesloten audioapparatuur in beslag.
Een enkele keer kwam het wel eens voor dat de RCD de zender niet makkelijk
kon lokaliseren. Dan ging men over tot het volgen van betrokken personen in
de hoop dat deze hen naar de zender zouden leiden. Het ging hierbij om een
grote aktie waarbij bijna alle auto's en ambtenaren betrokken waren.
Hieronder een opname van een RCD-aktie. Er werd tijdens akties nooit in
klare taal gewerkt, behalve via de porto en dan op korte afstand. De opname
is door een de-scrambler gehaald die niet helemaal goed stond afgesteld en
is daarom nauwelijks te verstaan. Misschien kan iemand dit bestand beter
verstaanbaar te maken?
Geluidsfragment
2
De "ondertiteling":
Wagen 1: nu staat gepost bij de Rabobank
Wagen 2 en 3 + 4 bevestigen kort met een OK
Daarna komt er verhaal dat ze de Blauwe eend
hebben gevonden samen met de andere bekende auto.
CP melde dat er ook een voertuig staat gepost bij de Pankrasstraat nummer 1
en dat persoon binnen zit en er niets bijzonders is te zien daar.
Wagen 1: wagen 2 + 3 + 4 zijn tijdelijk niet bereikbaar....
En dat 'ECHO' tijdelijk op het bureau zit (politie) en daar bereikbaar is.
|
|
|
|
Een
IVECO DAILY 'mobiel monitor voertuig'.
De peilantennes zijn verstopt in het verhoogde dak.
Rechts het interieur van de Iveco:
1 = DE ICOM R9000 ONTVANGER.
2 = Het schakelpaneel.
3 = Bandopname apparatuur.
4 = Spectrumanalyzer merk R&S.
5 = RCD ambtenaar met Bosch UHF (politie?)portofoon
|
De onderstaande foto is gemaakt bij een duits bedrijf en tijdens aflevering
van de allereerste Mazda welke was voorzien van toen nieuwe TAIYO
peilapparatuur. Deze foto heeft destijds nog een korte periode op de
internetpagina van het betreffende Duitse bedrijf gestaan. De RDR was daar
toen niet 'gelukkig' mee en de foto is toen op verzoek van de Duitse pagina
weggehaald, (maar niet snel genoeg zo blijkt nu).
De peilapparatuur kwam bij TAIYO vandaan. Deze zat gekoppeld aan een Icom
IC7000/IC8500/AOR3000/AOR5000
via computer interface. De apparatuur ligt in de kofferbak in een stalen
kist vastgezet aan de vloerplaat. De Peilantennes zitten onder een
standaard geblindeerd glazen zonnedakje.
|
|
De
Mazda 626. Display's zit bij de DUO-passagier rechtsonder naast de
middenconsole op een wegklapbare frame welke bij de DUO links tegen het
schutbord wegklapt. Bediening zit verstopt tussen de voorstoelen in een
midden armsteun/console.
Deze kan uitgeschoven worden tot 40cm lengte naar voren, waardoor je met
je rechterhand de ontvanger en peiler kan bedienen. Alles is dusdanig
weggewerkt dat als je niet weet waar je op moet letten, je het niet of
moeilijk zal vinden. Tenzij je een geoefend scanner-luisteraar of piraat
bent natuurlijk...
(klik voor vergroting)
|
Vroeger was het (illegaal) "uitzenden op daartoe niet bestemde
frequentie's" een misdrijf. Tegenwoordig wordt het als een economisch
delict gezien en zijn de boetes behoorlijk verhoogd. Een inval is niet meer
noodzakelijk. Het AT peilt zenders uit en stuurt vervolgens een
dwangbeschikking naar de eigenaar van het pand. Dit noemt men een
bestuurlijke procedure. Doet de politie, samen met een medewerker van het
AT een inval, dan wordt ook een strafrechtelijke procedure in gang gezet.
In maart 2003 start Agentschap Telecom de actie ‘Etherflits’. Om het
illegale gebruik van FM omroep frequenties tegen te gaan. De actie richt
zich specifiek op illegaal frequentiegebruik in Noordoost Nederland. In dit
gebied zijn nog steeds een aantal piraten actief en velen tijdens deze
actie uit de ether gehaald.
Het oprollen van zendpiraten is niet de enige taak van de RCD. Storingen op
luchtvaart- en politiefrequenties konden ook voorkomen door gebruik van in
het buitenland gekochte babyfoons en draadloze huistelefoons met groot
vermogen. Klachten over slechte TV- en radio-ontvangst blijken soms door
andere apparatuur veroorzaakt te worden. Zo bleek in 2006 een CV-ketel in
combinatie met bepaalde thermostaten voor storingen te zorgen.
In maart 2006 heeft een reorganisatie plaatsgevonden bij Agentschap
Telekom. De de districtslocaties Zwolle, Eindhoven, Rotterdam en Nederhorst
ten Berg zijn samengevoegd naar één centrale ligging in Amersfoort. Het
takenpakket van de dienst wordt aangepast aan de snel veranderende
communicatietechnologie van deze tijd.
|
|
Een
recente VW Passat van
Agentschap Telekom met
antenne-installatie weggewerkt
in de ski-koffer.
(foto:
www.minez.nl)
|
 
 
Aanvullende bronnen:
Agentschap
Telecom
Museum voor Communicatie
Radio Octaaf: Als voorbeeld: de geschiedenis van de
Amsterdamse radiopiraat Octaaf
Atlantic101:
Geschiedenis Hilversumse radiopiraat
De
meeste informatie en afbeeldingen op deze pagina is afkomstig uit bekende
bron en mag zonder zijn toestemming niet op andere websites of in
publicaties gebruikt worden.
© Mark Schutte
2006
©
Geluidsfragment 1 : Edwin van Brakel
|
